Arjan Dwarshuis is Nederlands bekendste vogelaar en heeft zijn hele leven al een fascinatie voor vogels. Hij is professioneel vogelgids, geeft lezingen over vogels en vogels kijken en schuift regelmatig aan bij diverse radio- en televisieprogramma’s. Daarnaast is hij ambassadeur voor het IUCN NL landaankoopfonds en schreef hij het boek Een Bevlogen Jaar, over zijn wereldrecord vogels kijken. Hij schrijft iedere maand voor Natuurhuisje.nl over een actueel onderwerp in de natuur.

Regelmatig wordt mij gevraagd of de coronacrisis nou goed of slecht is voor de natuur. Op die vraag bestaat geen eenvoudig en eenduidig antwoord. Er is absoluut meer waardering voor de natuur ontstaan, dat zie ik overal om mij heen. We moesten vanuit huis werken en maakten daardoor het ontluikende voorjaar bewuster mee dan ooit. Het geluid van vogels werd minder overstemd door overvliegende vliegtuigen en verkeerslawaai, waardoor de illusie gewekt werd dat er door corona meer vogels in de stedelijke omgeving aanwezig waren. Daarnaast symboliseerde vogelzang de vrijheid waarin we ons zo beperkt voelden. Het gaf ons een gevoel van troost en hoop in bange dagen en gaf een zilveren randje aan de grauwheid van de crisis. Dit weerspiegelde zich in het ongekende aantal aanmeldingen voor de online vogelcursus van Vogelbescherming Nederland en de miljoenen bezoekers op de website van Beleef de Lente.

Drukte in de Nederlandse natuur

Maar al die aandacht voor de natuur was niet alleen maar positief: mensen trokken massaal de Nederlandse natuur in, zo massaal zelfs dat boswachters in veel natuurgebieden de noodklok luidden. In de weekenden werd het zo druk dat de anderhalve meterregel niet meer kon worden gewaarborgd en die drukte ging gepaard met veel lawaai en rotzooi. In de Biesbosch bijvoorbeeld veroorzaakten jetski’s, coronafeestjes en illegaal gestookte vuurtjes dusdanig veel overlast dat bevers, ijsvogels en zelfs onze enige paartjes visarend dreigden te worden verstoord. Maar door constante monitoring en strenge handhaving van de lokale boswachters kwamen toch drie visarendpaartjes succesvol tot broeden. De schade aan zeldzame planten, insecten, amfibieën en reptielen is nog niet te overzien, vooral omdat de drukte in de Nederlandse natuurgebieden samenviel met het droogste voorjaar uit de geschiedenis.

Minder CO2 uitstoot

Door de intelligente lockdown was er veel minder vlieg- en woon-werkverkeer. Het onderzoeksbureau CU Delft berekende dat hierdoor in Nederland tot eind augustus 353.600 ton minder koolstofdioxide (CO2) is uitgestoten dan normaal, wat gelijk staat aan ongeveer 150 duizend retourvluchten tussen Amsterdam en New York. Belangrijk is wel om deze cijfers los te zien van de hele stikstofdiscussie, want daar gaat het niet om stikstofoxiden, maar om stikstofverbindingen - met name ammoniak (NH3) - in de vorm van dierlijke mest en daar is de melkveehouderij toch echt voor meer dan 40 procent verantwoordelijk voor. De schade aan onze toch al kwetsbare lokale natuur blijft dus ongekend groot, corona of niet.

Klimaatbeleid en ecotoerisme

De mondiale uitstoot van CO2 valt dit jaar door de coronacrisis 4 tot 8 procent lager uit dan normaal. Goed nieuws, zou je zo op het eerste gezicht denken, maar experts vrezen dat als veel landen hun klimaatbeleid tijdelijk afzwakken of uitstellen, de uitstoot onder aan de streep zelfs hoger kan uitpakken. Nog problematischer is het totale wegvallen van ecotoerisme, het belangrijkste vangnet voor veel bedreigde dieren en ecosystemen, want zonder deze miljardenindustrie waren tijgers, olifanten, berggorilla’s en blauwe vinvissen allang uitgestorven en datzelfde geldt voor honderden vogelsoorten. En dat terwijl ecotoerisme slechts verantwoordelijk is voor ongeveer 0,2 procent van de totale uitstoot van broeikasgassen. Vrijwel dagelijks krijg ik wanhopige berichten van vogelgidsen over heel de wereld: hun volledige inkomen is weggevallen en houtkap en stroperij neemt overal om hen heen schrikbarend toe. Extra wrang is dan het bericht dat prijsvechter Ryanair deze week nog stuntte met vliegtickets voor 5 euro (!) naar Ibiza, zodat Nederlanders zich daar - ondanks het oranje reisadvies van de Rijksoverheid - vol kunnen gieten met drank onder de mediterrane zon.

Ik hoop dat we door deze crisis zullen inzien dat we onze relatie met de natuur radicaal moeten herzien. De weerzinwekkende beelden van zogeheten wet markets – waar het coronavirus naar alle waarschijnlijkheid is ontstaan - hebben de ogen van de wereld geopend. China en Vietnam zijn bezweken onder internationale druk en hebben de handel in exotische dieren verboden; in die zin is corona een zegen voor de biodiversiteit. Nu is het hopen dat dit verbod ook in stand blijft als de ziekte onder controle is, want als we de natuur op deze manier blijven verwoesten en de handel in wilde dieren onverminderd doorgaat, zal dit niet de laatste pandemie zijn waar we als mensheid mee te maken krijgen. De tijd zal het leren.